1. Bối cảnh
Tháng 7/2021, Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng trung ương của G20 đã thống nhất về nguyên tắc “Giải pháp Hai trụ cột” nhằm giải quyết các thách thức về thuế phát sinh trong quá trình số hóa nền kinh tế. (OECD thông qua mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu 15% ngày 06/07/2021).
Tháng 10/2021, OECD đưa ra tuyên bố Khung giải pháp Hai trụ cột để giải quyết các thách thức phát sinh từ nền kinh tế kỹ thuật số. Đến nay, Khung giải pháp Hai trụ cột đã nhận được sự đồng thuận của 142/142 nước thành viên Diễn đàn hợp tác toàn cầu về BEPS.
Các nước có vốn đầu tư ra nước ngoài về cơ bản sẽ áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024 để thu thêm phần chênh lệch từ mức thuế thực tế so với Thuế tối thiểu toàn cầu 15%.
Mặc dù thuế tối thiểu toàn cầu không phải là điều ước quốc tế, không bắt buộc các quốc gia phải áp dụng. Tuy nhiên, Việt Nam đã tham gia đồng thuận OECD, nên dù không phải hiệp ước ràng buộc, vẫn có trách nhiệm thực thi. Ngoài ra, nếu Việt Nam không áp dụng thì vẫn phải chấp nhận việc các quốc gia khác áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu, có quyền thu thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam (khi đang được hưởng mức thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức tối thiểu toàn cầu 15%, đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài FDI).
Ngày 29 tháng 11 năm 2023 Quốc Hội Việt Nam ban hành Nghị quyết 107 (hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2024, áp dụng từ năm tài chính 2024), đánh dấu sự kiện hòa nhập với cộng đồng kinh tế thế giới. Nghị định 236/2025/NĐ-CP ban hành 29/8/2025: Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Nghị quyết 107.
2. Một số khái niệm
– Thuế tối thiểu toàn cầu (Global Minimum Tax – GMT): bộ quy tắc của OECD/G20 nhằm đảm bảo các tập đoàn đa quốc gia (MNEs) đóng thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu 15% trên lợi nhuận, bất kể hoạt động ở quốc gia nào.
– Đơn vị hợp thành (Constituent Entity): là công ty, tổ chức, hoặc cơ sở thường trú thuộc tập đoàn đa quốc gia. Bao gồm cả công ty mẹ tối cao, công ty mẹ trung gian, công ty mẹ bị sở hữu một phần, chi nhánh.
– Thuế suất thực tế (Effective Tax Rate – ETR): tỷ lệ giữa số thuế TNDN thực nộp (sau điều chỉnh) chia cho lợi nhuận theo chuẩn GloBE. Nếu ETR < 15% → phát sinh thuế bổ sung.
– QDMTT (Qualified Domestic Minimum Top-up Tax): Thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn, cơ chế Việt Nam áp dụng để giữ lại nguồn thu trong nước, thay vì để quốc gia khác thu.
– IIR (Income Inclusion Rule): Quy tắc tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu tại công ty mẹ (áp dụng nếu Việt Nam có công ty mẹ tối cao nắm giữ đơn vị chịu thuế suất thấp ở nước ngoài).
3. Đối tượng áp dụng
– Tập đoàn đa quốc gia có doanh thu hợp nhất từ 750 triệu EUR trở lên, ít nhất 02 trong 04 năm liền kề.
– Các đơn vị hợp thành tại Việt Nam của tập đoàn đó.
– Một số trường hợp được loại trừ (không áp dụng GMT): Cơ quan chính phủ, tổ chức quốc tế, tổ chức phi lợi nhuận; Quỹ hưu trí, quỹ đầu tư, tổ chức đầu tư bất động sản là công ty mẹ tối cao; Các đơn vị có tỷ lệ doanh thu/thu nhập bình quân nhỏ (ví dụ doanh thu < 10 triệu EUR và thu nhập < 1 triệu EUR trong 3 năm).
4. Các phụ lục
– Phụ lục I: một số thuật ngữ theo bộ quy định về thuế tối thiểu toàn cầu của Diễn đàn hợp tác chung về chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận toàn cầu.
– Phụ lục II: cách xác định các yếu tố để tính thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu.
– Phụ lục III: các mẫu biểu kê khai, nộp thuế (hiện chưa công bố công khai).
5. Ý nghĩa và tác động
– Việt Nam chính thức tham gia cơ chế chống xói mòn thuế toàn cầu, giữ lại nguồn thu từ các tập đoàn lớn đang được ưu đãi thuế suất dưới 15%.
– Các ưu đãi thuế TNDN cho FDI (miễn, giảm) sẽ không còn ý nghĩa đối với tập đoàn lớn, vì phần được giảm sẽ bị “bù” bằng thuế bổ sung.
-Doanh nghiệp trong diện áp dụng phải chuẩn bị dữ liệu kế toán và thuế theo chuẩn quốc tế (IFRS/GloBE).
(4-9-2025)