Trong hoạt động kinh doanh và đời sống, các vấn đề pháp lý có thể phát sinh ở hai giai đoạn: khi sự việc đã xảy ra và cần giải quyết (tố tụng), và khi cần phòng ngừa rủi ro trước khi thực hiện (tư vấn). Bài viết này làm rõ hai mảng công việc pháp lý quan trọng này.
1. Tố tụng hành chính: giải quyết khiếu kiện
Tố tụng hành chính là trình tự, thủ tục giải quyết các vụ án hành chính tại cơ quan tư pháp theo quy định của pháp luật. Mục đích chính là giải quyết các khiếu kiện đối với các quyết định hoặc hành vi hành chính của cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan đó.
1.1. Đặc điểm của tố tụng hành chính
Đối tượng khởi kiện: Là các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính. Khi cá nhân, cơ quan, tổ chức nhận thấy các quyết định hoặc hành vi này trái pháp luật, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình, họ có quyền khởi kiện.
Bên bị kiện: Là cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền (cán bộ, công chức) trong cơ quan đó.
Tính chất quan hệ: Xuất phát từ bản chất của quan hệ hành chính (quan hệ quản lý, trên-dưới), thường có sự chênh lệch về vị thế và hiếm khi có sự bình đẳng giữa bên quản lý và bên bị quản lý.
Vai trò của Tòa án: Tòa án có nhiệm vụ xác định tính hợp pháp của quyết định hoặc hành vi hành chính bị kiện, từ đó đưa ra phán quyết đúng pháp luật.
1.2. Vai trò của Luật sư trong tố tụng hành chính
Xuất phát từ tính chất đặc thù của vụ án hành chính, vai trò của luật sư rất quan trọng. Luật sư giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bên đi kiện, đồng thời góp phần bảo vệ công lý.
Hoạt động hỗ trợ pháp lý của luật sư diễn ra qua nhiều giai đoạn:
Khởi kiện và thụ lý vụ án.
Đối thoại và chuẩn bị xét xử.
Xét xử các cấp tại tòa án.
Thi hành bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực.
1.3. Một số ví dụ thực tiễn qua các bản án
Các vụ kiện hành chính thường phát sinh từ các quyết định xử lý về thuế hoặc đất đai:
1.3.1. Về chi phí lãi vay (Thuế TNDN): Doanh nghiệp và cơ quan thuế có quan điểm khác nhau về nghiệp vụ chi phí lãi tiền vay không được tính là chi phí hợp lý. Hậu quả là doanh nghiệp bị ra quyết định truy thu thuế TNDN, phạt 10% số thuế khai thiếu và phạt chậm nộp thuế. Bản án phúc thẩm 01/2017/HCPT (TAND tỉnh Tiền Giang) đã tuyên hủy quyết định xử lý về thuế và xử phạt vi phạm hành chính này.
1.3.2. Về thuế TNCN từ chuyển nhượng BĐS: Vụ việc xuất phát từ tranh chấp quyền sở hữu nhà. Tòa án cấp sơ thẩm nhận định không tồn tại hợp đồng chuyển nhượng nhưng lại ghi nhận sự thỏa thuận chuyển nhượng giữa hai bên. Bản án phúc thẩm 01/2022/HC-PT (TAND TP Cần Thơ) đã chấp nhận một phần kháng cáo của người bị kiện.
1.3.3. Về thu tiền sử dụng đất: Hộ gia đình phải di dời do biển xâm thực và không được bồi thường về đất tại nơi phải di dời. Do đó, hộ gia đình thuộc diện được miễn nộp tiền sử dụng đất trong định mức. Bản án phúc thẩm 01/2021/HC-PT (TAND tỉnh Bình Thuận) đã sửa bản án sơ thẩm và hủy Thông báo nộp tiền sử dụng đất.
1.3.4. Về tiền thuê đất: Bản án phúc thẩm 138/2023/HC-PT (TAND cấp cao tại Đà Nẵng) đã quyết định hủy mục “Tiền chậm nộp tiền thuê đất” trong thông báo của Cục Thuế tỉnh Khánh Hòa.
1.3.5. Về chi phí được trừ (Thuế TNDN): Khoản chi phí vườn cây cao su trong giai đoạn đầu tư bị xác định là chi phí không được trừ. Điều này dẫn đến tăng thuế TNDN phải nộp, tiền xử phạt và tiền lãi chậm nộp. Bản án phúc thẩm 162/2023/HC-PT (TAND cấp cao tại Đà Nẵng) đã quyết định hủy Quyết định xử phạt vi phạm hành chính của Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk.
2. Luật sư tư vấn: giải pháp phòng ngừa rủi ro
Khác với luật sư tố tụng (giải quyết hậu quả), luật sư tư vấn tập trung vào các nghiệp vụ chưa xảy ra. Vai trò của họ là giúp doanh nghiệp hạn chế rơi vào tình trạng tranh chấp hoặc bị xử phạt hành chính và kiện tụng (như các ví dụ nêu trên).
2.1. Công việc của Luật sư tư vấn
Nghiên cứu quy định pháp luật, hồ sơ và vụ việc thực tế để chỉ ra các quy định mà khách hàng cần phải thực hiện hoặc cần phải tránh.
Chỉ ra các rủi ro pháp lý nếu khách hàng thực hiện một hành động cụ thể.
Đưa ra các giải pháp và khuyến nghị để khách hàng thực hiện.
Cung cấp ý kiến đánh giá và thông tin một cách khách quan, đầy đủ, đa chiều để khách hàng tự đưa ra quyết định. Khách hàng có thể thực hiện theo phương án mà luật sư khuyến nghị là tốt nhất , hoặc tự quyết định một giải pháp khác.
2.2. Giá trị của Luật sư tư vấn đối với doanh nghiệp
(i) Vai trò “Phòng pháp chế”: Luật sư tư vấn hoạt động như một phòng pháp chế, giúp doanh nghiệp nhận diện rủi ro và đưa ra lời khuyên pháp lý hữu ích.
(ii) Đồng hành phát triển: Đối với người kinh doanh, sự đồng hành của luật sư tư vấn là cần thiết. Sự tham gia này giúp doanh nghiệp phát triển ổn định, tăng mức độ khả thi của các ý tưởng kinh doanh và các hợp đồng hợp tác.
Kết luận
Tóm lại, cả hai vai trò luật sư tố tụng và luật sư tư vấn đều thiết yếu. Luật sư tư vấn đóng vai trò phòng ngừa, giúp doanh nghiệp tránh các rủi ro pháp lý ngay từ đầu. Khi các tranh chấp không may xảy ra, đặc biệt là với các cơ quan hành chính, luật sư tố tụng sẽ là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ. Một doanh nghiệp phát triển bền vững cần sự kết hợp của cả hai vai trò này./.
(9-3-2024)
—
Tham khảo các trang điện tử:
https://lsvn.vn/vai-tro-cua-luat-su-trong-vu-an-hanh-chinh1657553413-a121082.html